Urlop ojcowski i tacierzyński to dwa różne świadczenia, które często są ze sobą mylone. Każdy z nich ma inne zasady przyznawania, różny wymiar czasowy i odmienne warunki wykorzystania. Szczegółowe omówienie obu form wsparcia dla ojców pozwoli lepiej zrozumieć przysługujące prawa i świadomie z nich korzystać.
Urlop ojcowski czy tacierzyński – co powinieneś wiedzieć?
Wśród urlopów związanych z rodzicielstwem wyróżniamy dwa podstawowe typy dla ojców: urlop ojcowski oraz tacierzyński. Te dwa świadczenia często są ze sobą mylone, jednak znacząco się różnią.
Urlop ojcowski stanowi niezależne i samodzielne prawo ojca, które przysługuje mu bez względu na sytuację zawodową matki dziecka. Jest to świadczenie, z którego można skorzystać w ciągu pierwszych 12 miesięcy życia dziecka.
Z kolei urlop tacierzyński to potoczna nazwa części urlopu macierzyńskiego, którą matka może przekazać ojcu dziecka. Nie jest to więc odrębne świadczenie, a jedynie możliwość przejęcia części urlopu macierzyńskiego przez ojca.
Poznaj prawdziwe znaczenie urlopu tacierzyńskiego
Urlop tacierzyński to fragment urlopu macierzyńskiego, który matka może przekazać ojcu po wykorzystaniu obowiązkowych 14 tygodni. Jest to rozwiązanie, które umożliwia ojcom aktywne uczestnictwo w opiece nad nowonarodzonym dzieckiem.
| Cecha | Urlop tacierzyński | Urlop ojcowski |
|---|---|---|
| Wymiar urlopu | Do 6 tygodni | 14 dni |
| Zależność od matki | Wymaga rezygnacji matki | Niezależny |
| Elastyczność | Brak możliwości podziału | Możliwość podziału na części |
| Termin wykorzystania | Po rezygnacji matki | Do 12 miesiąca życia dziecka |
Urlop tacierzyński przysługuje osobom ubezpieczonym z tytułu urodzenia dziecka lub przysposobienia dziecka na wychowanie. Mogą z niego skorzystać pracownicy, zleceniobiorcy oraz osoby prowadzące własną działalność gospodarczą.
W trakcie urlopu tacierzyńskiego pracownik jest chroniony przed zwolnieniem, a jego stanowisko pracy pozostaje zabezpieczone. Wyjątkiem jest sytuacja ogłoszenia upadłości przez pracodawcę.
Ile dni wolnego dostaniesz na każdy z urlopów?
Wymiar urlopu tacierzyńskiego jest ściśle powiązany z urlopem macierzyńskim i zależy od liczby dzieci urodzonych podczas jednego porodu:
- przy urodzeniu jednego dziecka – maksymalnie 6 tygodni
- przy urodzeniu dwojga dzieci – do 17 tygodni
- przy urodzeniu trojga dzieci – do 19 tygodni
- przy urodzeniu czworga dzieci – do 21 tygodni
- przy urodzeniu pięciorga i więcej dzieci – do 23 tygodni
Urlop ojcowski jest znacznie krótszy i wynosi dokładnie 14 dni. Jest to świadczenie niezależne od urlopu macierzyńskiego i przysługuje ojcu bez względu na sytuację zawodową matki.
Od 26 kwietnia 2023 roku wprowadzono dodatkowe 9 tygodni urlopu rodzicielskiego, które są zarezerwowane wyłącznie dla ojca i nie można ich przenieść na matkę.
W jakim momencie najlepiej wziąć urlop ojcowski?
Elastyczność wykorzystania urlopu ojcowskiego jest jedną z jego największych zalet. Ojciec może wykorzystać te 14 dni w dowolnym momencie do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia. To znacząca zmiana w porównaniu z wcześniejszymi przepisami, które dawały czas do 24. miesiąca życia dziecka.
Urlop ojcowski można podzielić na dwie części, z których każda musi trwać minimum tydzień. Jest to duże ułatwienie dla ojców, którzy mogą dostosować termin urlopu do potrzeb rodziny i sytuacji zawodowej.
Wniosek o urlop ojcowski należy złożyć najpóźniej 7 dni przed planowanym rozpoczęciem. Jest to istotna informacja dla ojców planujących wykorzystanie tego świadczenia, ponieważ pozwala na odpowiednie przygotowanie się pracodawcy do nieobecności pracownika.
Podczas planowania terminu urlopu ojcowskiego warto wziąć pod uwagę, że można go wykorzystać równocześnie z urlopem macierzyńskim matki. To daje możliwość wspólnego spędzenia czasu i dzielenia się obowiązkami związanymi z opieką nad nowonarodzonym dzieckiem.
Wszystkie formalności – krok po kroku
Wniosek o urlop ojcowski należy złożyć w formie pisemnej, nie później niż 7 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Pracodawca ma obowiązek uwzględnić taki wniosek, niezależnie od okoliczności.
W przypadku urlopu tacierzyńskiego, dokumenty należy złożyć w momencie, gdy matka rezygnuje z części urlopu macierzyńskiego. Ważne jest, aby dopełnić wszystkich formalności z odpowiednim wyprzedzeniem, ponieważ urlop tacierzyński musi być wykorzystany bezpośrednio po rezygnacji matki z części urlopu.
Dla urlopu rodzicielskiego termin złożenia wniosku wynosi minimum 21 dni przed jego rozpoczęciem. Ten rodzaj urlopu można wykorzystać jednorazowo lub w maksymalnie 5 częściach, nie później niż do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.
Twoje zarobki podczas urlopu z dzieckiem
Podczas urlopu ojcowskiego pracownikowi przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku. Ta sama zasada dotyczy urlopu tacierzyńskiego.
W przypadku urlopu rodzicielskiego wynagrodzenie jest zróżnicowane:
- pierwsze 6 tygodni – 100% podstawy wymiaru zasiłku
- kolejne tygodnie – 60% podstawy wymiaru zasiłku
Podczas korzystania z urlopu rodzicielskiego istnieje możliwość pracy na pół etatu, co automatycznie wydłuża czas trwania urlopu.
Czy mama i tata mogą być na urlopie jednocześnie?
Urlop ojcowski może być wykorzystany równocześnie z urlopem macierzyńskim matki. Jest to duże udogodnienie dla rodziców, którzy chcą wspólnie opiekować się nowonarodzonym dzieckiem w pierwszych tygodniach jego życia.
Podczas gdy matka przebywa na urlopie macierzyńskim, ojciec może wykorzystać swoje 14 dni urlopu ojcowskiego w dowolnym momencie do ukończenia przez dziecko pierwszego roku życia. Ta elastyczność pozwala na dostosowanie terminu urlopu do indywidualnych potrzeb rodziny.
W przypadku urlopu tacierzyńskiego sytuacja wygląda inaczej. Ten rodzaj urlopu może być wykorzystany dopiero po zakończeniu obowiązkowej części urlopu macierzyńskiego przez matkę, czyli po 14 tygodniach. Oznacza to, że rodzice nie mogą przebywać jednocześnie na urlopie macierzyńskim i tacierzyńskim.
Pracodawca nie może Cię zwolnić w trakcie urlopu
Podczas korzystania z urlopu tacierzyńskiego lub ojcowskiego pracownik jest objęty szczególną ochroną przed wypowiedzeniem umowy o pracę. Pracodawca nie może rozwiązać stosunku pracy w czasie trwania tych urlopów, chyba że ogłosi upadłość.
Ochrona ta ma na celu zabezpieczenie sytuacji zawodowej rodzica, który decyduje się na skorzystanie z przysługujących mu praw związanych z rodzicielstwem. Dotyczy to zarówno pracowników zatrudnionych na umowę o pracę, jak i osób prowadzących działalność gospodarczą czy zatrudnionych na podstawie umowy zlecenia.
Dodatkowo, po powrocie z urlopu pracownik ma prawo wrócić na swoje poprzednie stanowisko pracy lub stanowisko równorzędne, z wynagrodzeniem nie niższym niż przed urlopem.
Prowadzisz firmę i chcesz iść na urlop ojcowski?
Osoby prowadzące działalność gospodarczą również mają prawo do urlopu ojcowskiego. Podstawowym warunkiem jest opłacanie składek na ubezpieczenie społeczne przez minimum 90 dni przed rozpoczęciem urlopu.
Przedsiębiorcy otrzymują świadczenie w wysokości 100% podstawy wymiaru zasiłku, który jest obliczany na podstawie zadeklarowanej kwoty, od której odprowadzają składki. Jest to istotna różnica w porównaniu z pracownikami etatowymi, gdzie podstawą jest średnie wynagrodzenie z ostatnich 12 miesięcy.
Procedura uzyskania urlopu dla przedsiębiorcy wymaga złożenia odpowiednich dokumentów w ZUS, w tym:
- skróconego aktu urodzenia dziecka
- oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej
- dokumentacji potwierdzającej opłacanie składek
W przypadku urlopu tacierzyńskiego przedsiębiorca musi dodatkowo przedstawić dokumenty potwierdzające rezygnację matki z części urlopu macierzyńskiego oraz jej zgodę na przekazanie uprawnień. Urlop tacierzyński dla przedsiębiorcy może trwać maksymalnie 6 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka.