Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadzona w 2023 roku zrewolucjonizowała system urlopów rodzicielskich w Polsce. Szczególnie istotne zmiany dotyczą sytuacji, gdy matka pozostaje bez pracy. Nowe przepisy dają ojcom znacznie większe możliwości korzystania z urlopu rodzicielskiego, niezależnie od statusu zawodowego matki. Poznaj warunki przyznawania urlopu, jego wymiar oraz procedury wnioskowania.
Nowe zasady urlopu rodzicielskiego dla ojców
Od 26 kwietnia 2023 roku nastąpiła znacząca zmiana w przepisach dotyczących urlopu rodzicielskiego. Urlop rodzicielski stał się indywidualnym prawem każdego z rodziców, co oznacza rewolucyjne zmiany w możliwościach jego wykorzystania.
Nowelizacja Kodeksu pracy wprowadziła szereg udogodnień dla pracujących rodziców. Główną zmianą jest uniezależnienie prawa ojca do urlopu rodzicielskiego od sytuacji zawodowej matki. To przełomowa zmiana, która daje ojcom większą swobodę w planowaniu opieki nad dzieckiem.
Urlop rodzicielski może być obecnie wykorzystany w maksymalnie 5 częściach, bez określenia minimalnej długości pojedynczej części. Rodzice mogą korzystać z urlopu jednocześnie, co daje im większą elastyczność w organizacji opieki nad dzieckiem.
Mama bez pracy, a tata chce na urlop rodzicielski. Co wówczas?
Sytuacja zawodowa matki przestała mieć znaczenie przy przyznawaniu urlopu rodzicielskiego ojcu. Pracujący ojciec ma prawo do urlopu rodzicielskiego nawet wtedy, gdy matka dziecka jest bezrobotna lub w ogóle nie wykonuje pracy zawodowej.
To diametralna zmiana w porównaniu do poprzednich przepisów. Przed nowelizacją, aby ojciec mógł skorzystać z urlopu rodzicielskiego, matka musiała być ubezpieczona w dniu porodu i wykorzystać urlop macierzyński. Obecnie prawo do urlopu rodzicielskiego jest niezależne od wcześniejszego wykorzystania urlopu macierzyńskiego.
Dla dzieci urodzonych po 26 kwietnia 2023 roku, ojciec zawsze ma prawo do urlopu rodzicielskiego, niezależnie od statusu zawodowego matki]. W przypadku dzieci urodzonych przed tą datą, sytuacja jest regulowana przez przepisy przejściowe.
Pracodawca nie może odmówić udzielenia urlopu rodzicielskiego ojcu tylko dlatego, że matka dziecka nie pracuje. Status bezrobotnej matki nie wpływa na uprawnienia urlopowe pracującego ojca.
Krok po kroku: jak załatwić urlop rodzicielski u pracodawcy?
Procedura ubiegania się o urlop rodzicielski wymaga dopełnienia kilku formalności. Wniosek o urlop rodzicielski należy złożyć w formie papierowej lub elektronicznej, nie później niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu.
Wniosek musi zawierać następujące elementy:
- Imię i nazwisko pracownika
- Informację o dotychczas wykorzystanym urlopie rodzicielskim
- Wskazanie dokładnego okresu wnioskowanego urlopu
Do wniosku należy obowiązkowo dołączyć dokumenty:
- Skrócony odpis aktu urodzenia dziecka (oryginał lub potwierdzona kopia)
- Oświadczenie o planach drugiego rodzica dotyczących wykorzystania urlopu
- W przypadku dziecka z niepełnosprawnością – odpowiednie zaświadczenie
Od kiedy możesz wziąć urlop rodzicielski?
Urlop rodzicielski można rozpocząć bezpośrednio po zakończeniu urlopu macierzyńskiego. Jeśli pracownik złoży wniosek w ciągu 21 dni od porodu, otrzyma zasiłek w wysokości 81,5% podstawy wymiaru przez cały okres urlopu.
Istnieją dwie opcje rozpoczęcia urlopu rodzicielskiego:
- Bezpośrednio po urlopie macierzyńskim – wymaga złożenia wniosku do 21 dni po porodzie
- W późniejszym terminie – wymaga złożenia wniosku 21 dni przed planowanym rozpoczęciem
Urlop rodzicielski może być wykorzystany jednorazowo lub w maksymalnie 5 częściach, co daje rodzicom większą elastyczność w organizacji opieki nad dzieckiem.
Pieniądze na urlopie rodzicielskim – tyle dostaniesz
Wysokość zasiłku macierzyńskiego za okres urlopu rodzicielskiego jest uzależniona od momentu złożenia wniosku. Jeśli pracownik złoży wniosek w ciągu 21 dni od porodu, otrzyma zasiłek w wysokości 81,5% podstawy wymiaru przez cały okres urlopu.
W przypadku późniejszego złożenia wniosku, zasiłek macierzyński za okres urlopu rodzicielskiego wynosi 70% podstawy wymiaru. Minimalna wysokość netto zasiłku nie może być niższa niż 1000 zł miesięcznie.
Przy łączeniu urlopu rodzicielskiego z pracą w niepełnym wymiarze godzin, okres wypłaty zasiłku może zostać wydłużony.
Maksymalny czas wypłaty zasiłku w takiej sytuacji wynosi:
- 82 tygodnie – przy urodzeniu jednego dziecka
- 86 tygodni – przy urodzeniu dwojga lub więcej dzieci
Kiedy pracodawca nie może odmówić urlopu rodzicielskiego?
Pracodawca ma obowiązek udzielić urlopu rodzicielskiego, jeśli pracownik złoży wniosek zgodnie z przepisami. Wniosek należy złożyć w formie papierowej lub elektronicznej, nie później niż 21 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu.
Urlop rodzicielski jest prawem pracownika, a pracodawca nie może odmówić jego udzielenia, jeśli zostały spełnione wszystkie formalne wymogi. Dodatkowo, po zakończeniu urlopu pracownik ma gwarancję powrotu na dotychczasowe stanowisko, a jeśli nie jest to możliwe – na stanowisko równorzędne lub odpowiadające jego kwalifikacjom.
Chcesz wrócić wcześniej z urlopu rodzicielskiego?
Wcześniejszy powrót z urlopu rodzicielskiego jest możliwy, jednak wymaga spełnienia określonych warunków. Przepisy nie regulują, z jakim wyprzedzeniem należy złożyć wniosek o rezygnację z urlopu rodzicielskiego.
Co istotne, pracodawca nie ma obowiązku uwzględnienia wniosku o wcześniejsze zakończenie urlopu rodzicielskiego. Oznacza to, że może odmówić zgody na wcześniejszy powrót do pracy, nie musi przy tym uzasadniać swojej decyzji.
W przypadku powrotu do pracy warto wcześniej:
- Zadbać o relacje z pracodawcą
- Dopełnić wszystkich formalności
- Zaplanować nowy rytm dnia