Pandemia COVID-19 diametralnie zmieniła sytuację zawodową kobiet na rynku pracy. Badania pokazują, że kryzys pandemiczny nie tylko pogłębił istniejące nierówności płacowe, ale też stworzył nowe bariery w rozwoju kariery. Szczególnie dotkliwe okazało się połączenie pracy zdalnej z opieką nad dziećmi oraz zwiększonymi obowiązkami domowymi. Artykuł analizuje wielowymiarowy wpływ pandemii na pracujące kobiety, ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji matek oraz pracownic sektora akademickiego.
Jak bardzo pandemia obciążyła kobiety psychicznie?
Okres pandemii przyniósł znaczące obciążenie psychiczne dla kobiet, które musiały zmierzyć się z wieloma nowymi wyzwaniami jednocześnie. Badania pokazują, że prawie 40% kobiet pracuje i opiekuje się rodziną równocześnie, co prowadzi do chronicznego stresu i przemęczenia.
Kobiety czują ciągłą presję i naciski, że w każdej roli muszą realizować się na 100 procent – jako pracownice, matki, nauczycielki domowe i organizatorki życia rodzinnego. Pandemia wymusiła na wielu z nich łączenie nowoczesnego życia zawodowego z tradycyjną rolą opiekunki ogniska domowego.
Badania pokazują, że u znacznej części kobiet pojawiły się problemy z koncentracją, spadek motywacji oraz dolegliwości związane ze zdrowiem psychicznym, które zostały znacznie nasione właśnie przez sytuację pandemiczną.
Dlaczego kobiety straciły więcej miejsc pracy?
Pandemia szczególnie mocno uderzyła w sektory zdominowane przez zatrudnienie kobiet. W Polsce kobiety stanowią:
- Blisko 70% zatrudnionych w branży hotelarskiej i gastronomicznej
- Około 60% pracowników w kulturze i rozrywce
- Dominującą część zatrudnionych w branży beauty i usługowej
Te właśnie sektory zostały najbardziej dotknięte restrykcjami i lockdownami. 12% kobiet straciło pracę w czasie pandemii, a kolejne 10% nie wie, czy nie nastąpi to w najbliższej przyszłości. Sytuacja jest szczególnie trudna w dużych miastach – w Warszawie prawie 1/4 kobiet (24%) straciła zatrudnienie w ciągu kilku miesięcy od wybuchu pandemii.
Dodatkowym czynnikiem jest fakt, że w wymienionych branżach często występują mniej stabilne formy zatrudnienia – umowy zlecenie, kontrakty czy praca projektowa. To sprawiło, że kobiety były bardziej narażone na utratę źródła dochodu.
Podwójne obciążenie – praca i dom
Pandemia drastycznie zwiększyła obciążenie kobiet obowiązkami domowymi. Prawie 45% kobiet deklaruje, że ma obecnie więcej obowiązków domowych niż przed pandemią. Mimo że ponad połowa ankietowanych dzieli się zadaniami z partnerem, to główny ciężar organizacji życia domowego wciąż spoczywa na kobietach.
Szczególnie wymagające okazało się łączenie pracy zdalnej z opieką nad dziećmi w wieku szkolnym. Kobiety musiały jednocześnie:
- Wykonywać obowiązki zawodowe
- Pomagać dzieciom w nauce zdalnej
- Prowadzić gospodarstwo domowe
- Dbać o potrzeby wszystkich członków rodziny
Co więcej, prawie 1/3 kobiet pracuje zawodowo więcej niż przed pandemią – u blisko 30% czas pracy wydłużył się od 1 do ponad 3 godzin dziennie. To pokazuje skalę obciążenia, z jakim muszą się mierzyć.
Sytuacja finansowa kobiet w czasie pandemii
Kryzys pandemiczny znacząco wpłynął na sytuację finansową pracujących kobiet. Aż 36,5% ankietowanych Polek doświadczyło obniżenia wynagrodzenia w czasie pandemii. Skala redukcji pensji jest zróżnicowana:
- 12,8% kobiet – spadek o 10-20%
- 11% kobiet – spadek o 20-50%
- Prawie 10% kobiet – spadek o ponad 50%
Tylko niewielki odsetek (około 5%) otrzymał jakąkolwiek podwyżkę w tym okresie. Co więcej, kobiety zarabiają średnio o 20% mniej niż mężczyźni wykonujący tę samą pracę. Pandemia pogłębiła te nierówności płacowe.
Wpływ na plany macierzyńskie młodych kobiet
Obserwowane trudności w łączeniu ról zawodowych i rodzinnych wpłynęły na decyzje prokreacyjne młodych kobiet. Ponad połowa ankietowanych matek (53,7%) wskazuje, że macierzyństwo utrudnia im rozwój zawodowy.
Pandemia uwypukliła problemy systemowe związane z:
- Brakiem wystarczającego wsparcia instytucjonalnego
- Niedostateczną opieką nad dziećmi
- Stereotypowym postrzeganiem ról społecznych
To sprawia, że wiele młodych kobiet odkłada decyzję o macierzyństwie, obawiając się negatywnego wpływu na karierę zawodową w i tak już niepewnej sytuacji gospodarczej.
Jak pracodawcy mogą wspierać pracujące kobiety?
Firmy mogą wprowadzić szereg rozwiązań wspierających pracownice w czasie pandemii. Najważniejsze obszary to:
Elastyczne formy pracy:
- Możliwość pracy hybrydowej
- Elastyczne godziny pracy
- Dostosowanie harmonogramu do potrzeb pracownic z dziećmi
Wsparcie rozwojowe:
- Szkolenia i programy rozwojowe
- Mentoring i coaching
- Wsparcie psychologiczne
Rozwiązania organizacyjne:
- Jasne zasady awansu i wynagradzania
- Przeciwdziałanie dyskryminacji płacowej
- Programy wsparcia powrotu do pracy po urlopach macierzyńskich
Kluczowa jest także większa otwartość przełożonych i elastyczność przy występowaniu trudności w godzeniu przez kobiety różnych ról społecznych. Dla pracujących matek szczególnie istotna jest możliwość korzystania z miejsc opieki nad małymi dziećmi.
Opracowano na podstawie publikacji „Sytuacja kobiet na rynku pracy w czasie pandemii„.