Narodziny dziecka to moment, kiedy pracujący ojciec powinien znać swoje prawa. Polski system prawny oferuje całkiem sporo możliwości – od szybkiego 2-dniowego urlopu zaraz po porodzie, przez 2 tygodnie urlopu ojcowskiego, aż po długie urlopy rodzicielskie z gwarantowanymi 9 tygodniami tylko dla taty. Do tego dochodzą urlopy wychowawcze i dodatkowe dni na opiekę nad dzieckiem. Warto poznać te uprawnienia, bo większość z nich wiąże się z zachowaniem pensji, a pracodawca nie może ich odmówić.
Jakie dni wolne przysługują ojcu po narodzinach dziecka?
Każdemu pracującemu ojcu przysługują 2 dni urlopu okolicznościowego w związku z narodzinami dziecka. To płatne zwolnienie od pracy można wykorzystać na załatwienie formalności związanych z narodzinami lub po prostu na spędzenie pierwszych dni z nowo narodzonym dzieckiem. Liczba dni wolnych nie zwiększa się w przypadku narodzin wieloraczków.
Urlop okolicznościowy jest płatny w 100% i wyliczany jak wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy. Pracodawca nie może odmówić udzielenia tych dni wolnych, jednak pracownik powinien udokumentować narodziny dziecka poprzez przedstawienie aktu urodzenia.
Urlop ojcowski na dobry start
Pracujący ojciec ma prawo do 2 tygodni (14 dni kalendarzowych) urlopu ojcowskiego, który może wykorzystać do ukończenia przez dziecko 12. miesiąca życia. Urlop ten można wykorzystać w całości lub podzielić na dwie części po 7 dni każda.
Aby skorzystać z urlopu ojcowskiego, należy złożyć wniosek w formie papierowej lub elektronicznej nie później niż 7 dni przed planowanym rozpoczęciem urlopu. Za okres urlopu ojcowskiego przysługuje zasiłek macierzyński w wysokości 100% podstawy wymiaru.
Kiedy ojciec może przejąć urlop macierzyński?
Ojciec może przejąć część urlopu macierzyńskiego w kilku przypadkach:
- gdy matka dziecka rezygnuje z urlopu po wykorzystaniu 14 tygodni
- w przypadku śmierci matki
- gdy matka przebywa w szpitalu
- gdy matka ma orzeczenie o niezdolności do samodzielnej egzystencji
W takich sytuacjach ojciec musi złożyć wniosek nie później niż 14 dni przed rozpoczęciem korzystania z urlopu. Za okres urlopu macierzyńskiego przysługuje zasiłek w wysokości 100% podstawy wymiaru.
Jak podzielić urlop rodzicielski między rodzicami?
Urlop rodzicielski wynosi 41 tygodni przy urodzeniu jednego dziecka. Ważną zmianą jest wprowadzenie 9 tygodni nieprzenoszalnej części urlopu dla każdego z rodziców. Oznacza to, że jeden rodzic może wykorzystać maksymalnie 32 tygodnie, a pozostałe 9 tygodni jest zarezerwowane dla drugiego rodzica.
Urlop rodzicielski można podzielić na 5 części i wykorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat. Wniosek o urlop należy złożyć 21 dni przed jego rozpoczęciem.
Urlop wychowawczy dla ojca
Urlop wychowawczy przysługuje na okres do 36 miesięcy, przy czym jeden miesiąc jest zarezerwowany wyłącznie dla drugiego rodzica. Można go wykorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko kończy 6 lat.
Warunkiem otrzymania urlopu wychowawczego jest posiadanie co najmniej 6-miesięcznego stażu pracy. Urlop ten jest bezpłatny, jednak rodziny o niskich dochodach mogą ubiegać się o zasiłek wychowawczy w wysokości 400 zł miesięcznie.
Opieka nad dzieckiem do lat 14
Pracującemu ojcu przysługuje zwolnienie od pracy w wymiarze 16 godzin albo 2 dni w ciągu roku kalendarzowego, z zachowaniem prawa do wynagrodzenia. To uprawnienie przysługuje niezależnie od liczby dzieci.
Dodatkowo, w przypadku nieprzewidzianych sytuacji, ojciec może skorzystać ze zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej, w wymiarze 2 dni lub 16 godzin w roku, z prawem do połowy wynagrodzenia.
Zasiłki i wynagrodzenie podczas urlopów
Wysokość świadczeń w czasie poszczególnych urlopów związanych z rodzicielstwem jest zróżnicowana:
- Urlop ojcowski i macierzyński – 100% podstawy wymiaru zasiłku
- Urlop rodzicielski – 70% podstawy wymiaru zasiłku
- Przy złożeniu jednego wniosku na urlop macierzyński i rodzicielski – 81,5% podstawy wymiaru przez cały okres
Urlop wychowawczy jest bezpłatny, natomiast za dni opieki nad dzieckiem do lat 14 przysługuje 100% wynagrodzenia.
Gwarancje zatrudnienia dla ojców
Pracownik korzystający z uprawnień związanych z rodzicielstwem podlega szczególnej ochronie prawnej. Pracodawca nie może wypowiedzieć ani rozwiązać umowy o pracę w okresie korzystania z urlopu ojcowskiego, części urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego. Ta ochrona jest bezwzględna i działa nawet w przypadku trudnej sytuacji ekonomicznej firmy.
Po zakończeniu urlopów związanych z rodzicielstwem pracodawca ma obowiązek dopuścić pracownika do pracy na dotychczasowym stanowisku, a jeśli nie jest to możliwe – na stanowisku równorzędnym z poprzednio zajmowanym lub innym odpowiadającym jego kwalifikacjom zawodowym. Wynagrodzenie po powrocie nie może być niższe od tego, które pracownik otrzymywałby, gdyby nie korzystał z urlopu.
Ojciec w pracy bez przymusowych nadgodzin i nocnych
Pracodawca nie może bez zgody pracownika-ojca wychowującego dziecko do lat 4 zatrudniać go w godzinach nadliczbowych ani w porze nocnej, a także delegować poza stałe miejsce pracy. Dodatkowo, ojciec może skorzystać z elastycznych form organizacji pracy, takich jak ruchomy czas pracy czy system przerywanego czasu pracy.
Prawa ojca przy adopcji
Ojcowie adopcyjni mają takie same prawa jak biologiczni, jednak terminy wykorzystania urlopów są nieco inne. Urlop ojcowski można wykorzystać do 24 miesięcy od uprawomocnienia się postanowienia o adopcji i nie dłużej niż do ukończenia przez dziecko 14 roku życia. Jest to istotna zmiana w porównaniu z wcześniejszymi przepisami, które ograniczały to prawo do 7 roku życia dziecka.
W przypadku adopcji przysługuje również prawo do urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego. Wymiar tych urlopów zależy od wieku adoptowanego dziecka i liczby dzieci przyjętych jednocześnie na wychowanie. Warto podkreślić, że wszystkie świadczenia pieniężne związane z tymi urlopami przysługują na takich samych zasadach jak w przypadku rodziców biologicznych.